بی‌توجهی تاکی؟! قسمت ۲۵۱۶
عبور از دنیای حقیقی
ذهن کودکان آنقدر لطیف و نازک است که هر ناخالصی به‌سرعت می‌تواند در آن نفوذ کند و اگر مراقب نباشیم پس از چند مدتی واقعیاتی که قبل از تولد در مخیله او نهادینه شده است را به‌مرورزمان بزداید
ذهن کودکان آنقدر لطیف و نازک است که هر ناخالصی به‌سرعت می‌تواند در آن نفوذ کند و اگر مراقب نباشیم پس از چند مدتی واقعیاتی که قبل از تولد در مخیله او نهادینه شده است را به‌مرورزمان بزداید و مجازی‌ها را جانشین آن کند تا تبدیل به‌نوعی آدمک بدون هویت انفسی از گذشتگان خود باشد که البته به‌راحتی بتواند با دیگر همسالان خود تعامل نموده درحالی‌که نسل‌های قبل خود را درک نکند. این یک واقعیت است تا برای گروهی تلخ اما برای نسل جدید شیرین‌تر از عسل بوده که شاید همین حلاوت هم مجازی باشد. حامد منکرسی، معاون سازمان فناوری اطلاعات، در این زمینه می‌گوید: «در هر ثانیه حداقل دو کودک برای اولین بار وارد فضای مجازی می‌شوند. اگر فرهنگ‌سازی و آموزشی برای ورود به این حوزه نداشته باشیم و امکانات فنی آن را نیز فراهم نکنیم، به‌طور یقین آسیب‌ها و مشکلات زیادی در آینده پیش روی ما خواهد بود. این سازمان در حوزه پیام‌رسان‌ها فعالیت‌های تنظیم‌گری را آغاز کرده است و نظارت والدین و حفظ حریم حفاظت‌شده برای کودکان و نوجوانان به‌عنوان یکی از موضوعاتی که در این بستر مهم است، موردتوجه قرار داده است، به همین منظور، پیام‌رسان‌ها ملزم شده‌اند قابلیت‌های فنی را فراهم کنند و نظارت کاملی بر انجام این فعالیت‌ها می‌شود، بااین‌حال یکی از مهم‌ترین نقاط مغفول مانده اختیارات قانونی و حقوقی والدین در قبال نقش حقوق کودکان در فضای مجازی است. این سؤالات مطرح است که در چه قلمروی در قبال حقوق کودک در فضای دیجیتال و مجازی، اختیاراتی متوجه والدین کودکان است؟ معیار‌های تعیین اختیارات مزبور چیست؟ اختیارات والدین چگونه باید اجرایی شود که تضمین رعایت حقوق کودکان نه نقض حقوق کودکان را دربرداشته باشد؟ چه مسئولیت‌هایی بر عهده والدین در قبال حقوق کودکان در فضای مجازی است که اگر در اجرای آن کوتاهی یا بی‌مبالاتی صورت گیرد، باید پاسخگو باشند؟ چه ساختار‌های اجتماعی یا بستر‌های روانی ممکن است موجب سوء عملکرد والدین یا بهبود عملکرد‌های آنان شود؟ دولت و نهاد‌های عمومی در قبال اختیارات و مسئولیت‌های والدین در حوزه حقوق کودکان در فضای مجازی چه تعهدات ایجابی یا سلبی بر عهده دارند و چگونه با نقض حقوق کودکان برخورد می‌کنند؟ آیا اصولاً حقوق کودکان در فضای دیجیتال برای عموم مردم شناخته شده است یا هر کس بنا به سلیقه خود رفتار می‌کند و همین امر افراط‌وتفریط‌های متنوع را در پی دارد؟ چه آموزش‌هایی در این حوزه‌ها موردنیاز است تا والدین نقش خود را به‌درستی ایفا کنند؟ چه تجربیات قابل توجهی در سطح جهانی وجود دارد که می‌تواند برای حمایت از ایفای نقش مثبت والدین در فضای دیجیتال موردمطالعه قرار گیرد؟ نظام حقوقی ایران در خصوص موضوع موردبحث، چه نگرشی را مقرر کرده است؟ بستر‌های روانی و اجتماعی جامعه ایران تا چه میزان برای ایفای نقش مثبت والدین در قبال حقوق کودک در فضای دیجیتال تناسب دارد؟ برای بهبود وضعیت موضوع موردبحث، در حال حاضر و آینده چه باید کرد؟» درواقع آحاد جهانیان در تلاش هستند تا با ارتقاء حساسیت‌های موجود جهت حمایت از کودکان در همه عرصه‌ها ازجمله فضای مجازی بتوانند با آسیب‌های احتمالی و چالش‌های ناشناخته آن مبارزه کنند. در همین سال‌های اخیر بارها و بارها شاهد آسیب‌های وارده در فضای مجازی پیرامون کودکان و نوجوانان بوده‌ایم. حتی در خبرها به نقل از برخی مسئولان خواندیم که پرونده‌های جرائم کودکان افزایش یافته است که برآوردهای مذکور حکایت از همین ولنگاری‌های فضای مجازی و چارچوب نامشخص قوانین در مورد امنیت سازی فضا برای کودکان دارد زیرا گستردگی دامنه آن، مخفی بودن هویت کاربران، سرعت بالا، فرا مرزی بودن و فقدان مکانیسم اعمال صلاحیت بر حوزه شناخت و ادراک کاربران تاثیر عمیقی بر آن دارد و افراد بخصوص کودکان و نوجوانان را با خطرات جدی مواجه می‌سازد تا توجه به نیاز مهار کرد اپراتورها جدی‌تر شود. آلمان اولین کشوری بود که آیین‌نامه توافقی اپراتورهای همراه را برای حمایت از کودکان در سال ۲۰۰۵ میلادی امضا کرد. بر اساس این آیین‌نامه اپراتورهای اینترنت موظف می‌شوند دسترسی به مطالب غیرقانونی را محدود و با تعبیه نظام‌های شناسایی، دسترسی به مطالب پرونوگرافی را برای کاربران زیر سن قانونی مسدود کند. همچنین چند سالی است که کشور آلمان در چند شهر فدرال، روش‌های استفاده امن‌تر از اینترنت را درون برنامه آموزش مدارس نیز قرار داده است و قصد دارد به دروس اجباری مدارس اصلی تمام ایالت‌های آلمان تبدیل کند. ضمن اینکه آلمان به‌عنوان اپراتور اصلی در قاره اروپا، یکی از کشورهای پیشتاز حمایت از حقوق کودکان در فضای مجازی و دیجیتال است. در سال ۲۰۱۶ اتحادیه اروپا قانون GDPR را با هدف حفاظت از داده‌های کاربران در فضای مجازی به تصویب رساند که بخش هشتم این قانون به کودکان و میزان ارائه خدمات به آن‌ها مربوط می‌شود. بر اساس قانونی که اتحادیه اروپا تصویب کرده است، پردازش داده‌های یک کودک و نمایش محتوا با توجه به سلیقه او فقط در صورتی ممکن است که کودک بالاتر از ۱۶ سال سن داشته باشد و درصورتی‌که کودک کمتر از این سن باشد پردازش داده برای او فقط در صورتی مجاز است که والدین او اجازه داده باشند. در انگلستان نیز برای حفاظت از کودکان قوانین سخت‌گیرانه‌ای به تصویب رسیده است. به‌طورکلی سایت‌ها باید کمترین میزان جمع‌آوری اطلاعات از کودکان را داشته باشند و از دادن دسترسی برای محتوای بزرگسالان به کودکان نیز خودداری کنند. چنانکه انگلستان برای تخطی از این قانون جریمه 22 میلیون دلاری یا ۴ درصد از گردش مالی یکسال شرکت خاطی را مصوب کرده است و آمریکا هم در سال ۱۹۹۸ قانون کوپا را به تصویب رساند که بر اساس آن هیچ شرکت تجاری یا تحقیقاتی حق ندارد بدون اجازه والدین اطلاعات کودکان را جمع‌آوری کند و کمیسیون فدرال تجارت آمریکا نیز قانونی را به تصویب رسانده است که بر اساس آن هرگز نباید موقعیت مکانی کودکان رهگیری شود و از دسترسی کودکان به محتوای بزرگسالان نیز خودداری گردد. فروشگاه‌های آنلاین نیز باید بر روی برنامه‌های دسترسی کودکان تمرکز کنند و محتوای بزرگسالان را برای کودکان به نمایش نگذارند. در اینجا جای جواب به این سوأل خالیست که آیا سازمان جدیدالتأسیس کودکان و نوجوانان وزارت آموزش‌وپرورش چنین برنامه مدونی را در قوانین خود برای اپراتورهای داخلی و خارجی دیده است تا این نسل با خیالی آسوده از دنیای واقعی به امید بازگشت عازم عصر مجازی شوند یا این جاده همچنان یکطرفه باقی خواهد ماند؟ ادامه دارد
